Desktop PC 101: Επιλέγοντας την κατάλληλη μητρική πλακέτα!

Θέτοντας τις απαραίτητες βάσεις για ένα ισορροπημένο σύστημα, η μητρική πλακέτα (motherboard) καθορίζει την ευελιξία αλλά και την ισχύ ενός υπολογιστή - του δικού σου υπολογιστή!

Τι είναι η μητρική πλακέτα ή μητρική κάρτα (motherboard);

Η μητρική πλακέτα (εναλλακτικά γνωστή ως μητρική κάρτα, κάρτα συστήματος, ή στην καθομιλουμένη, ένα motherboard) είναι η κύρια πλακέτα τυπωμένου κυκλώματος (PCB) που αποτελεί τη «ραχοκοκαλιά» ενός προσωπικού υπολογιστή ή άλλων επεκτάσιμων υπολογιστικών συστημάτων. [caption id="attachment_80391" align="alignnone" width="900"] ATX μητρική για επεξεργαστές Intel^® Core™ 12ης γενιάς (LGA 1700 Socket, Intel^® B660 Express Chipset).[/caption] Είναι σχεδιασμένη ώστε να δέχεται και να αξιοποιεί τα περισσότερα από τα βασικά εξαρτήματα του συστήματος, όπως τον επεξεργαστή (CPU) και τη μνήμη (RAM), ενώ παράλληλα ενσωματώνει υποδοχές επέκτασης και παρέχει συνδεσιμότητα για εσωτερικά αλλά και εξωτερικά περιφερειακά. Οι δυνατότητές της σχετίζονται άμεσα με το υποστηριζόμενο socket/chipset (Intel/AMD) αλλά και με το μέγεθός της (Mini-ITX, Micro-ATA, ATX, E-ATX). Σε αυτήν (αφού συνδέσουμε την απαραίτητη τροφοδοσία) μπορούμε να «κουμπώσουμε» εξαρτήματα όπως αποθηκευτικές μονάδες (HDDs/SSDs/M.2 SSDs/NVMe M.2 SSDs), κάρτες γραφικών (GPUs), κάρτες δικτύου (NICs), κάρτες ήχου και γενικότερα κάρτες επέκτασης, π.χ. για streaming ή video capturing.

Μέγεθος μητρικής

Το μέγεθος της μητρικής σχετίζεται άμεσα με το μέγεθος του κουτιού και αντίστροφα: δεν μπορείς να τοποθετήσεις μία μητρική ATX σε ένα μικροσκοπικό κουτί και δεν έχει νόημα να προχωρήσεις στην αγορά ενός τεράστιου (και ακριβότερου) κουτιού Full ATX για την εγκατάσταση μίας μητρικής Mini-ITX - εκτός αν σκοπεύεις να αναβαθμίσεις το σύστημά σου στο άμεσο μέλλον. [caption id="attachment_80389" align="alignnone" width="1000"] Μητρικές για όλα τα γούστα: από HTPCs μέχρι Workstations![/caption] Βέβαια, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, θα πρέπει να υπολογίσεις και το χώρο που χρειάζεσαι για τα υπόλοιπα εξαρτήματα του υπολογιστή. Ας ρίξουμε μία ματιά στα πλέον διαδεδομένα μεγέθη μητρικών που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην αγορά:

• ATX: το πιο τυπικό μέγεθος μητρικής, τοποθετείται εύκολα σε κουτιά Full/Mid μεγέθους και ενσωματώνει ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών. Οι διαστάσεις της (ύψος x πλάτος) αγγίζουν τα 30,5 x 24,4 εκατοστά.
• Micro-ATX ή mATX: ελαφρώς μικρότερη από την μητρική ATX, διατίθεται συνήθως σε πιο... φιλική τιμή και είναι ιδανική για τη συναρμολόγηση ενός μικρότερου συστήματος. Τα παραπάνω αντισταθμίζονται από τα κάπως «περιορισμένα» χαρακτηριστικά, τις λιγότερες υποδοχές επέκτασης και ενίοτε τις λιγότερες υποδοχές μνήμης, ωστόσο πολλές σύγχρονες mATX μητρικές δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τα μεγαλύτερα μοντέλα της σειράς. Οι διαστάσεις της (ύψος x πλάτος) αγγίζουν τα 24,4 x 24,4 εκατοστά.
• Mini-ITX: έχοντας περίπου το μισό μέγεθος από μία μητρική ATX, η Mini-ITX είναι η μικρότερη μητρική που μπορείς να βρεις σήμερα στα ράφια ενός καταστήματος - με τους αντίστοιχους περιορισμούς σε ό,τι αφορά την επεκτασιμότητα και τη συνδεσιμότητα. Οι διαστάσεις της (ύψος x πλάτος) αγγίζουν περίπου τα 17 x 17 εκατοστά.
• E-ATX ή Extended ATX: αυτό είναι το μεγαλύτερο διαθέσιμο μέγεθος πλακέτας στην αγορά (υπάρχει και το XL-ATX αλλά σπανίζει), ικανή να υποστηρίξει έως και δύο επεξεργαστές, περισσότερα DIMMs μνήμης, περισσότερες κάρτες επέκτασης και περισσότερες αποθηκευτικές μονάδες. Είναι πιο ακριβή και οι διαστάσεις της (ύψος x πλάτος) αγγίζουν ή και ξεπερνούν τα 30,5 × 33 εκατοστά.

Συμβατότητα επεξεργαστή (CPU), Socket & Chipset

Ο επεξεργαστής (CPU) είναι το κεντρικό εξάρτημα που επεξεργάζεται τα δεδομένα του ηλεκτρονικού υπολογιστή, ελέγχει τη λειτουργία του και εκτελεί βασικές λειτουργίες διασύνδεσης και μεταβίβασης εντολών. Βέβαια, για να πραγματοποιηθούν όλα τα παραπάνω θα πρέπει να τοποθετηθεί σε μία συμβατή μητρική πλακέτα. Οι επεξεργαστές που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην αγορά και διατίθενται προς οικιακή/επαγγελματική χρήση κατασκευάζονται από δύο μεγάλους τεχνολογικούς κολοσσούς, την Intel® και την AMD. Αυτό σημαίνει ότι εκτός από το μοντέλο του επεξεργαστή (το οποίο θα πρέπει να αποφασίσετε εκ των προτέρων) θα χρειαστεί να επιλέξετε και την κατάλληλη μητρική - ως προς το socket και το chipset - που θα το εγκαταστήσετε. [caption id="attachment_80363" align="alignnone" width="850"] Μητρική με LGA 1151 Socket για επεξεργαστές Intel®.[/caption] Για σχεδιαστικούς λόγους (διαφορετικό αριθμό ακίδων), η υποδοχή της μητρικής (socket) στην οποία τοποθετείται ο επεξεργαστής καθορίζει ποιους ακριβώς επεξεργαστές μπορείς να εγκαταστήσεις, οπότε επιλέγοντας μία μητρική με π.χ. socket LGA 1200 μπορείς να τοποθετήσεις μόνο 10ης γενιάς (Comet Lake) και 11ης γενιάς (Rocket Lake) desktop CPUs από την Intel®. Στα κουτιά των μητρικών αλλά και των επεξεργαστών αναγράφεται πάντα το socket της μητρικής. Από την άλλη το chipset λειτουργεί είναι το «κέντρο επικοινωνίας» που καθορίζει ποια στοιχεία είναι συμβατά με τη μητρική πλακέτα - συμπεριλαμβανομένης της CPU, της RAM, των αποθηκευτικών μονάδων κ.ά. Παράλληλα, προδιαγράφει τις μελλοντικές επιλογές επεκτασιμότητας (εφόσον υπάρχουν περιθώρια από τον κατασκευαστή) και αν π.χ. το σύστημά σου μπορεί να υπερχρονιστεί. Socket και chipset πάνε... χεράκι χεράκι, άρα επιλέγοντας το πρώτο δεν θα έχεις πρόβλημα συμβατότητας με το δεύτερο. [caption id="attachment_80365" align="alignnone" width="900"] AMD A520 Chipset για μητρικές με ΑΜ4 Socket (για Zen 2-based Ryzen 3000/4000 CPUs).[/caption]

Υποστήριξη κάρτας γραφικών

Η υποστήριξη μίας διακριτής κάρτας γραφικών (GPU) - εφόσον ο επεξεργαστής σου δεν διαθέτει ενσωματωμένο κύκλωμα Intel® Graphics ή Radeon™ Graphics ή απλά το υπάρχον κύκλωμα κρίνεται ανεπαρκές - προϋποθέτει την παρουσία μίας διαθέσιμης υποδοχής PCI Express (Peripheral Component Interconnect) στη μητρικής σου. [caption id="attachment_80354" align="alignnone" width="900"] Η κάρτα γραφικών ανήκει στα πιο σημαντικά - και πιο ακριβά - εξαρτήματα ενός υπολογιστή.[/caption] Σε γενικές γραμμές, η σύνδεση άλλων εκδόσεων PCI Express δεν είναι δεσμευτική (π.χ. μία μητρική με υποδοχή PCI Express 3.0 μπορεί να δεχθεί μια κάρτα γραφικών η οποία προορίζεται για χρήση με PCI Express 4.0, έχοντας τις αντίστοιχες απώλειες), ωστόσο αν σκοπεύεις να στήσεις ένα ισχυρό Gaming PC καλό θα ήταν να προμηθευτείς μητρική με υποδοχές αντίστοιχων προδιαγραφών, προκειμένου να αξιοποιήσεις τις δυνατότητες της GPU στο 100%. Παράλληλα, αρκετές μητρικές παρέχουν υποστήριξη για περισσότερες από μία GPUs (NVIDIA NVLink™ SLI-Ready/AMD CrossFire™), αφορά συγκεκριμένα μοντέλα), αυξάνοντας ποσοστιαία τις συνολικές επιδόσεις του συστήματος.

Υποστήριξη μνήμης (RAM)

Σύστημα για δουλειά γραφείου, για gaming ή για ψυχαγωγία; Ένα ακόμα βασικό ζήτημα χαρακτηριστικό είναι η συμβατότητα της μητρικής με τα σύγχρονα πρότυπα μνήμης (RAM), σε ό,τι αφορά τον τύπο, τη χωρητικότητα και την ταχύτητα. [caption id="attachment_80361" align="alignnone" width="750"] Ανάλογα με το μέγεθος και το chipset, η μητρική μπορεί να έχει από 2x έως και 8x υποδοχές μνήμης.[/caption] Οι μητρικές που πωλούνται αυτή τη στιγμή στην αγορά υποστηρίζουν δύο τύπους μνήμης, DDR4 και DDR5. Ο πρώτος και πιο διαδεδομένος τύπος προσφέρει μεγαλύτερη γκάμα επιλογών, ενώ ο δεύτερος - και σαφώς ακριβότερος - αποτελεί κορυφαία επιλογή από πλευράς επιδόσεων. Εδώ να σημειώσουμε ότι οι δύο τύποι μνήμης δεν είναι συμβατοί, επομένως δεν μπορείς να τοποθετήσεις DDR5 DIMMs σε μία μητρική που υποστηρίζει DDR4. Αποφασιστικό παράγοντα για την ταχύτερη εκτέλεσης υπολογισμών (άρα και εφαρμογών) από το σύστημα αποτελεί και η χωρητικότητα της μνήμης, για αυτό θα πρέπει εκ των προτέρων να αποφασίσεις πόσα GB χρειάζεσαι, προκειμένου να δεις αν η μητρική σου μπορεί να τα... σηκώσει, λαμβάνοντας πάντα υπόψη το ενδεχόμενο μίας μελλοντικής αναβάθμισης. Τέλος, βεβαιώσου ότι η ταχύτητα (MHz) της μνήμης συμπίπτει με τις προδιαγραφές χρονισμού που υπαγορεύει ο κατασκευαστής της μητρικής. [caption id="attachment_80355" align="alignnone" width="900"] Πολλοί κατασκευαστές κοσμούν τα DIMMs της μνήμης με ελεγχόμενο φωτισμό RGB.[/caption]

Υποστήριξη αποθηκευτικών μονάδων

Οι μονάδες αποθήκευσης χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στους μαγνητικούς - μηχανικούς δίσκους (SAS/SATA HDDs) και στους δίσκους στερεάς κατάστασης (SSDs/M.2 SATA SSDs/NVMe M.2 SSDs), οι οποίοι αποτελούνται από ηλεκτρονικά κυκλώματα και ημιαγωγούς. Η βασικότερη διαφορά ανάμεσα σε έναν μηχανικό HDD σκληρό δίσκο και έναν SSD είναι ότι ο πρώτος διαθέτει κινητά μέρη. Χρησιμοποιεί μαγνητικές κεφαλές εγγραφής/ανάγνωσης, οι οποίες καταγράφουν τα δεδομένα σε μαγνητικές περιστρεφόμενες πλάκες – όπου το πλήθος, η πυκνότητα και η ταχύτητα περιστροφής τους συνδέεται άμεσα με τις επιδόσεις του. Όσο περισσότερες οι μαγνητικές πλάκες, τόσο μεγαλύτερη η χωρητικότητα. [caption id="attachment_80375" align="alignnone" width="750"] Υποδοχές SATA για αποθ. μονάδες HDD/SSD (2,5 και 3,5 ιντσών).[/caption] Από την άλλη, οι αποθ. μονάδες SSD είναι εφοδιασμένες με μνήμη μόνιμης εγγραφής και δεν διαθέτουν κινούμενα μέρη (άρα είναι εντελώς αθόρυβες), με τα δεδομένα να αποθηκεύονται σε τσιπάκια μνήμης NAND. Οι αποθ. μονάδες HDD κρατούν σταθερά τα «ηνία» της αποθήκευσης, συνδυάζοντας χαμηλή τιμής αγοράς και μεγάλες χωρητικότητες. Όμως με τις χωρητικότητες των SATA SSDs/M.2 SATA SSDs/NVMe M.2 SSDs να αυξάνονται διαρκώς και τις τιμές τους να πέφτουν, η αγορά τους δεν είναι απλά δελεαστική αλλά και απαραίτητη. [caption id="attachment_80379" align="alignnone" width="900"] Υποδοχη για αποθ. μονάδα NVMe PCIe 4.0 M.2 SSD.[/caption] Βεβαιώσου λοιπόν ότι η μητρική σου διαθέτει όλες τις απαραίτητες υποδοχές, προκειμένου να αξιοποιήσεις στο έπακρο τις δυνατότητες των πλέον σύγχρονων αποθηκευτικών μονάδων - συνδυάζοντας τα πλεονεκτήματα των SSDs με την άπλετη χωρητικότητα των HDDs!

Συνδεσιμότητα (εσωτερική & εξωτερική)

Πόσα και τι περιφερειακά επιθυμείς να συνδέσεις στο σύστημά σου; Ανάλογες θύρες (γνωστές και ως διεπαφές) θα πρέπει να ενσωματώνει και η μητρική που θα επιλέξεις. Για παράδειγμα, αν πρόκειται να αγοράσεις επεξεργαστή με ενσωματωμένα γραφικά (Intel® Graphics ή Radeon™ Graphics) τσέκαρε ότι υπάρχουν οι κατάλληλες έξοδοι εικόνας (HDMI, DisplayPort, DVI ή D-Sub) για την οθόνη ή τις οθόνες που σκοπεύεις να τοποθετήσεις. [caption id="attachment_80374" align="alignnone" width="900"] Θύρες USB, ακροδέκτες για κεραίες Wi-Fi, βύσματα για πολυκάναλο ήχο και έξοδος S/PDIF.[/caption] Έχεις αρκετά περιφερειακά, όπως εξωτερικές αποθ. μονάδες, ηχεία, μικρόφωνα, φώτα, κάμερες, αναγνώστες καρτών μνήμης, στικάκια και docks; Προτίμησε μητρικές με πολλές θύρες USB (USB-A/USB-C κατά προτίμηση από USB 3.2 Gen 1 ή μεταγενέστερες) για να συνδέσεις όσο το δυνατόν περισσότερες συσκευές και να εκμεταλλευτείς τις βελτιωμένες ταχύτητες μεταφοράς. Επιπλέον, η μητρική σου μπορεί να προσφέρει υποδοχές (ακόμα και S/PDIF) για πολυκάναλο ψηφιακό ήχο ή για την αναπαραγωγή αρχείων ήχου υψηλής πιστότητας (DSD/Hi-Res), δικτύωση GbE LAN, 2.5G Ethernet ή ακόμα και 10G Ethernet, καθώς και ασύρματη συνδεσιμότητα μέσω Wi-Fi/Bluetooth® για σύνδεση με το Διαδίκτυο ή επικοινωνία με άλλες έξυπνες συσκευές.

Φωτισμός και έλεγχος φωτισμού RGB

Και επειδή ο φωτισμός RGB είναι... της μόδας, δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν ακόμα και εντελώς διάφανα κουτιά για να επιδείξουν την εμφάνιση (αλλά και την απόδοση) του συστήματός τους. Αν ανήκεις σε αυτή την κατηγορία, οφείλουμε να σε ενημερώσουμε ότι πολλές μητρικές διαθέτουν πλέον ενσωματωμένο φωτισμό RGB ή στη χειρότερη περίπτωση ελεγκτές και RGB headers, στους οποίους μπορούν να συνδεθούν φωτιστικά σώματα, LED strips ή ακόμα και ανεμιστήρες με RGB LEDs, τα οποία μπορούν να ελεγχθούν και να συγχρονιστούν από το λογισμικό της εκάστοτε μητρικής. Έλα στα καταστήματα Πλαίσιο ή μπες στο plaisio.gr και χτίσε το δικό σου Desktop PC όπως το θες, επιλέγοντας μέσα από μια μεγάλη γκάμα προϊόντων από προσεκτικά επιλεγμένους προμηθευτές. [caption id="attachment_80360" align="alignnone" width="900"] Ο φωτισμός RGB είναι «must» για αυτό και οι κατασκευαστές έχουν δημιουργήσει τα δικά τους πρότυπα.[/caption]