PC 101: Επιλέγοντας μνήμη (RAM) για τον υπολογιστή σου!

Πως ακριβώς επιλέγει κανείς μνήμη (RAM) για το σύστημά του; Όπως και με οποιονδήποτε τρόπο επιλέγει ό,τι έχει να κάνει με την κατασκευή ή την αναβάθμιση ενός σταθερού ή φορητού υπολογιστή — όλα είναι αρκετά απλά μετά από λίγη έρευνα!

Η μνήμη (RAM) παίζει καθοριστικό ρόλο στην ταχύτητα και τη συνολική απόδοση ενός υπολογιστή. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα εσωτερικά εξαρτήματά (CPU, GPU, μητρική κ.ά.) του, οι προδιαγραφές που συνοδεύουν μία μεμονωμένη μονάδα ή ένα κιτ αναβάθμισης μνήμης είναι... «λαβύρινθος» από ακρωνύμια και χαρακτηριστικά που μπορεί να μην σημαίνουν τίποτα για το μέσο χρήστη. Για αυτό και εμείς δημιουργήσαμε ένα χρήσιμο οδηγό αγοράς, ώστε να επιλέξεις την ιδανική μνήμη (RAM) για την κατασκευή ή την αναβάθμιση του συστήματός σου εύκολα και γρήγορα, μαζί με μία σύντομη ανάλυση όλων αυτών των παράξενων τεχνικών όρων.

Τι εστί RAM;

Η μνήμη τυχαίας προσπέλασης ή RAM (Random Access Memory) - όπως είναι το κανονικό όνομά της - είναι όρος που χρησιμοποιούμε για ηλεκτρονικές διατάξεις προσωρινής αποθήκευσης ψηφιακών δεδομένων (μνήμης υπολογιστή), οι οποίες επιτρέπουν πρόσβαση στα αποθηκευμένα δεδομένα στον ίδιο χρόνο οπουδήποτε και αν βρίσκονται αυτά, δηλαδή με «τυχαία πρόσβαση». Σε αντιδιαστολή βρίσκονται συσκευές αποθήκευσης δεδομένων, όπως οι σκληροί μαγνητικοί δίσκοι (HDDs), στους οποίους η πρόσβαση στα δεδομένα μπορεί να γίνει μόνο με κάποιον προκαθορισμένο τρόπο (συνήθως σειριακά), λόγω του τρόπου κατασκευής τους. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η RAM είναι σημαντικά ταχύτερη από οποιαδήποτε λύση μόνιμης αποθήκευσης. Ωστόσο, το κύριο μειονέκτημα και ο λόγος για τον οποίο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μακροχρόνια αποθήκευση είναι ότι μπορεί να αποθηκεύσει μόνο προσωρινά δεδομένα ενώ τελεί υπό τροφοδοσία (όσο δηλαδή ο υπολογιστής μας είναι ενεργός).

Και γιατί είναι σημαντική η RAM σε έναν υπολογιστή;

Όπως θα έχεις ήδη αντιληφθεί, η RAM χρησιμοποιείται για την αποθήκευση προσωρινών δεδομένων στα οποία η CPU ή η GPU χρειάζεται να έχουν άμεση πρόσβαση. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική εκτέλεση πολλαπλών εργασιών, όπως η ταυτόχρονη διατήρηση ενός μεγάλου αριθμού ενεργών εφαρμογών και η ομαλή λειτουργία τους. Σε ό,τι αφορά τα σύγχρονα video games - η πλειοψηφία των οποίων συνοδεύεται από τεράστιες ποσότητες δεδομένων - το μέγεθος της RAM διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ώστε να απολαμβάνεις την καλύτερη δυνατή εμπειρία. Μία επαρκής ποσότητα μνήμης εξασφαλίζει ποιοτική ανάλυση και εξαιρετικά γραφικά, gameplay χωρίς κολλήματα, υψηλές ταχύτητες κατά τη φόρτωση διαφορετικών επιπέδων/χαρτών κ.ο.κ.

RAM φορητού VS σταθερού υπολογιστή

Οι φορητοί και οι επιτραπέζιοι υπολογιστές χρησιμοποιούν διαφορετικό τύπο μνήμης, ο οποίος διαφέρει κυρίως ως προς τη μορφή των DIMMs (Dual In-line Memory Modules, όπως ονομάζονται οι πλακέτες με τα ολοκληρωμένα κυκλώματα), δηλαδή το μέγεθος και τη διαμόρφωση των ακροδεκτών σύνδεσης μέσω των οποίων συνδέεται με τη μητρική πλακέτα. Τα SO-DIMMs χρησιμοποιούνται συχνά σε συστήματα που έχουν περιορισμένο χώρο, τα οποία περιλαμβάνουν φορητούς υπολογιστές, προσωπικούς υπολογιστές μικρού αποτυπώματος όπως αυτοί που βασίζονται σε μητρικές πλακέτες mini/nano-ITX, εκτυπωτές γραφείου με δυνατότητα αναβάθμισης, καθώς και σε συσκευές δικτύωσης (δρομολογητές, NAS κ.ά.). Είναι συνήθως διαθέσιμα με το ίδιο μέγεθος διαδρομής δεδομένων και ονομαστικής ταχύτητας με τα κανονικά DIMMs, αν και συνήθως με μικρότερες χωρητικότητες. Λόγω των περιορισμών χώρου σε έναν φορητό υπολογιστή, τα SO-DIMMs έχουν περίπου το μισό μέγεθος ενός κανονικού DIMM (67,60 mm) και 260 ακίδες, έναντι 288 ακίδων που διαθέτουν τα πλήρους μεγέθους DIMMs (133,35 mm) Επομένως, το ενδεχόμενο να εγκαταστήσεις κανονικά DIMMs σε ένα φορητό υπολογιστή ή SO-DIMMs σε έναν σταθερό υπολογιστή είναι πρακτικά απίθανο, άρα και κάπως δύσκολο να προβείς σε εσφαλμένη αγορά τύπου μνήμης, εφόσον μπορείς να αντιληφθείς τη διαφορά τους με μία ματιά!

Επιλέγοντας τον σωστό τύπο DDR

Συγχρονισμένη με τον δίαυλο του επεξεργαστή, η σύγχρονη RAM είναι τύπου DDR SDRAM (Double Data Rate Synchronous Dynamic Random Access Memory). ενώ η συχνότητα λειτουργίας της αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ταχύτητά της. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι υπολογιστές οικιακής/επαγγελματικής χρήσης έχουν χρησιμοποιήσει συνολικά πέντε διαφορετικές εκδόσεις της: DDR, DDR2, DDR3, DDR4 και DDR5. Η συντριπτική πλειονότητα των σύγχρονων μηχανών χρησιμοποιεί την τέταρτη γενιά DDR4 που διατέθηκε στην αγορά γύρω στο 2016. Εν τω μεταξύ, η μνήμη DDR3 και οι μητρικές συμβατές με DDR3 εξακολουθούν να είναι διαθέσιμες, αν και θεωρούνται ξεπερασμένες. Χωρίς να εμβαθύνουμε στα τεχνικά στοιχεία, ας πούμε απλώς ότι η μνήμη DDR4 είναι σημαντικά ταχύτερη από τον προκάτοχό της και αποτελεί - αν θέλεις - μία ουσιαστική βελτίωση από κάθε άποψη. Αυτό που πρέπει να κρατήσεις είναι ότι η μνήμη DDR4 δεν είναι συμβατή με παλαιότερες μητρικές πλακέτες και CPUs. Επομένως, δεν μπορείς να εγκαταστήσεις μνήμες DDR4 σε παλαιότερες - συμβατές με μνήμες DDR3 - μητρικές πλακέτες και αντίστροφα. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τις πιο δυσεύρετες και σαφώς ακριβότερες μνήμες DDR5 σε σχέση με τις μνήμες DDR4.

Μητρική πλακέτα και υποδοχές μνήμης

Θέλεις να εντοπίσεις αν η μητρική σου υποστηρίζει π.χ. μνήμη DDR3 ή DDR4 δεν έχεις παρά να μεταβείς στις «Πληροφορίες συστήματος» (System Information) και από εκεί στην ενότητα «Σύνοψη συστήματος» (System Summary), όπου θα δεις ποια μητρική πλακέτα έχεις στο πεδίο «Μοντέλο συστήματος» (System Model). Στη συνέχεια, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να βρείτε αυτό το μοντέλο στον επίσημο σελίδα του κατασκευαστή και να ελέγξεις όλες τις πληροφορίες που χρειάζεστε στην σελίδα με τις πλήρεις προδιαγραφές της μητρικής. Επίσης, υπάρχει και ο αριθμός των υποδοχών RAM, ο οποίος είναι εύκολο να προσδιοριστεί είτε από την επίσημη σελίδα του κατασκευαστή ή ρίχνοντας μια ματιά στην ίδια τη μητρική πλακέτα. Ο αριθμός των υποδοχών ποικίλλει ανάλογα με τον παράγοντα μορφής της μητρικής πλακέτας: οι μητρικές mini-ITX ενσωματώνουν δύο υποδοχές, ενώ οι μητρικές ATX και micro-ATX ενσωματώνουν συνήθως τέσσερις υποδοχές. Υπάρχουν επίσης μοντέλα με μόνο δύο υποδοχές. Επιπλέον, υπάρχουν μητρικές πλακέτες E-ATX που ενσωματώνουν έως και οκτώ υποδοχές, αλλά αυτές απευθύνονται σε μικρή μερίδα χρηστών (PC enthusiasts, overclockers, προγραμματιστές μοντέλων AI και επαγγελματίες τρισδιάστατων γραφικών). Βέβαια οι φυσικές υποδοχές δεν είναι το παν — υπάρχει η μέγιστη ποσότητα μνήμης (RAM) που μπορεί να φιλοξενήσει η μητρική πλακέτα και αυτό είναι επίσης κάτι που μπορείς να προσδιορίσεις εύκολα, ανατρέχοντας στις επίσημες προδιαγραφές του κατασκευαστή. Έχε κατά νου πως οποιοδήποτε νέο μοντέλο μητρικής πλακέτας υποστηρίζει τουλάχιστον 32GB RAM.

Λειτουργικό Σύστημα - Επεξεργαστής: Περιορισμοί «εκ των έσω»

Όπως και οι επεξεργαστές, οι μητρικές έχουν περιορισμούς σε ό,τι αφορά τις ποσότητες RAM που μπορούν να διαχειριστούν. Ωστώσο, αυτό το «όριο» αυξάνεται συνεχώς, χάρη στους σύγχρονους 64-bit επεξεργαστές και τα εξελιγμένα chipsets, ο συνδυασμός των οποίων επιτρέπει την εγκατάσταση και διαχείριση 64GB, 128GB ή ακόμα και 256GB RAM. Μετρημένη σε MHz - ακριβώς όπως η ταχύτητα ρολογιού μιας CPU/GPU - η ταχύτητα ρολογιού μιας μονάδας RAM καθορίζει την ταχύτητα με την οποία μπορεί να επεξεργαστεί δεδομένα, κάτι που προφανώς επηρεάζει τη συνολική απόδοση του συστήματος. Σε γενικές γραμμές, η υψηλότερη ταχύτητα ρολογιού είναι πάντα καλύτερη, αλλά η χωρητικότητα είναι πάντα πιο σημαντική από την ταχύτητα όταν μιλάμε για video games. Σε τελική ανάλυση, μεταξύ μίας μνήμης DDR4 στα 3.000 MHz και μίας μνήμης DDR4 στα 3.200 MHz η διαφορά είναι πραγματικά αμελητέα.

Εύρος ζώνης: Single Channel vs Dual Channel vs Quad Channel

Ως χαρακτηριστικό, η πολυκαναλική λειτουργία της RAM υφίσταται εδώ και αρκετό καιρό, βρίσκοντας κύρια απήχηση στο μεγαλύτερο εύρος ζώνης. Ειλικρινά, υπάρχουν πάρα πολλά δεδομένα που πρέπει να μεταφερθούν μεταξύ μιας CPU και μιας μονάδας RAM. Έτσι, για να αποφευχθεί η συμφόρηση (γνωστή και ως «bottleneck»), οι διαμορφώσεις δύο (Dual Channel) και τεσσάρων καναλιών (Quad Channel) μπήκαν στο... παιχνίδι! Όπως υποδηλώνουν και τα ονόματα τους, η διαμόρφωση δύο καναλιών χρησιμοποιεί δύο μονάδες RAM και η διαμόρφωση τεσσάρων καναλιών χρησιμοποιεί τέσσερις μονάδες RAM. Προφανώς, καθώς εμπλέκονται περισσότερες μονάδες, αυτό μπορεί να επεκτείνει σημαντικά το εύρος ζώνης και να βελτιώσει την απόδοση. Η πολυκαναλική RAM είναι κυρίως απαραίτητη για διακομιστές (servers) και σταθμούς εργασίας (workstations) που διαθέτουν λογισμικό που απαιτεί μεγαλύτερες ποσότητες μνήμης και διαχειρίζονται τεράστιες ποσότητες δεδομένων. Η διαθεσιμότητα αυτού του τεράστιου εύρους ζώνης συνήθως μένει ανεκμετάλλευτη από τους gamers και τους casual users, αν και εξακολουθεί να έχει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, η απόκτηση πολλαπλών μονάδων RAM χαμηλής χωρητικότητας είναι συνήθως ευκολότερη από την απόκτηση μιας μεμονωμένης μονάδας υψηλής χωρητικότητας. Έτσι, για παράδειγμα, κατά τη σύνθεση ενός υπολογιστή με 16GB RAM θα μπορούσες να γλυτώσεις μερικά ευρώ από το λογαριασμό, επενδύοντας σε ένα κιτ 2x 8GB ή 4x 4GB αντί για μια ακριβότερη μονάδα των 16GB. Επίσης, είναι ευκολότερο και φθηνότερο να αντικαταστήσεις ελαττωματικά στικάκια RAM εάν υπάρχουν δύο ή τέσσερα από αυτά. Αντίθετα, εάν είχες μόνο ένα «προβληματικό» στικάκι RAM των 16GB, ο υπολογιστής σου θα έβγαινε εκτός λειτουργίας μέχρι να αγόραζες καινούριο.

Τι είναι το CAS Latency;

Ως «CAS Latency» ορίζεται ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ της αποστολής μια εντολής στη μνήμη (π.χ. για την ανάγνωση ενός αρχείου) και της εκτέλεση της. Στην πραγματικότητα, το CAS/CL υποδηλώνει λανθάνουσα κατάσταση, δηλαδή το χρονικό διάστημα που χρειάζεται να περάσει από την έκδοση της εντολής ανάγνωσης μέχρι τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα για πρόσβαση στον επεξεργαστή. Στην περίπτωση της σύγχρονης DRAM (όπως η DDR4), αυτή η καθυστέρηση μετράται σε κύκλους ρολογιού και όχι σε νανοδευτερόλεπτα. Αλλά χωρίς να μπούμε σε ιδιαίτερα τεχνικές αναλύσεις, ας πούμε απλώς ότι η καθυστέρηση δεν σημαίνει πολλά για τον μέσο χρήστη, όπως οι ταχύτητες ρολογιού και το εύρος ζώνης. Τα πλεονεκτήματα απόδοσης που προσφέρει η χαμηλότερη καθυστέρηση όσον αφορά τα video games είναι σχεδόν ανύπαρκτα, επομένως στην πραγματικότητα δεν αξίζει να ξοδέψεις επιπλέον χρήματα για δύο παραπλήσιες - από πλευράς CAS/CL - μνήμες. Η χωρητικότητα ήταν, είναι και θα είναι η Νο.1 προτεραιότητα, σε ό,τι αφορά την απόδοση του συστήματος.

Χωρητικότητα μνήμης

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η χωρητικότητα είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας - ειδικά αν ο υπολογιστής χρησιμοποιείται και για gaming. Όσον αφορά τα video games, τα 16GB RAM είναι αρκετά (καθώς γράφεται αυτός ο οδηγός). Η εγκατάσταση 32 ή περισσοτέρων gigabytes είναι μεν καλοδεχούμενη αλλά κάπως υπερβολική (όχι για σένα αλλά για το πορτοφόλι σου), ενώ τα 8GB δεν εγγυώνται... μακροημέρευση, εκτός αν εστιάζεις αποκλειστικά σε εφαρμογές γραφείου. Παρόλα αυτά, θα μπορούσες να ξεκινήσεις με 8GB και στην πορεία να προσθέσεις περισσότερα DIMMs, εφόσον σκοπεύεις να χρησιμοποιήσεις απαιτητικότερες  εφαρμογές ή απλώς θέλεις να δημιουργήσεις ένα «future-proof» σύστημα. Θυμίσου: η GPU και η CPU παίζουν σημαντικότερο ρόλο σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις ενός συστήματος, επομένως μην κάνεις περικοπές σε αυτές για χάρη περισσότερης μνήμης RAM. Η RAM είναι το πιο εύκολο στοιχείο για αναβάθμιση και αν ποτέ νιώσεις ότι τα 16GB είναι πολύ «λίγα» για τις ανάγκες σου, μπορείς πάντα να έρθεις σε ένα κατάστημα Πλαίσιο και να αγοράσεις περισσότερα. Από την άλλη πλευρά, η αναβάθμιση της CPU ή της GPU είναι πιο δύσκολη, γι’ αυτό θα πρέπει να τους δώσεις προτεραιότητα έναντι της μνήμης.