Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών

Η πανδημία του κορωνοϊού SARS-CoV-2 που προκαλεί τη νόσο COVID-19 επηρέασε τις ζωές όλων μας. Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έλαβαν -και συνεχίζουν να λαμβάνουν- δύσκολες αποφάσεις και άνευ προηγουμένου μέτρα στη προσπάθεια τους να αναχαιτίσουν τον ιό, ο οποίος μέχρι σήμερα έχει κοστίσει τη ζωή σε σχεδόν 1,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Η απαγόρευση των μετακινήσεων και ο περιορισμός στο σπίτι είναι ένα από σκληρότερα μέτρα που πάρθηκαν. Καθώς όμως οι πόρτες έκλεισαν, ερμητικά σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα άλλο τέρας, διογκωμένο και αγριεμένο από τις συνθήκες απομόνωσης ξεπρόβαλε για ακόμα μία φορά δείχνοντας με μεγαλύτερη μανία τα δόντια του. Οι αναφορές για περιπτώσεις κακοποίησης γυναικών και κοριτσιών, θύματα ενδοοικογενειακής βίας, αυξήθηκαν δραματικά. Ακόμα και πριν την εμφάνιση της πανδημίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, 243 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια υπέστησαν κακοποίηση από τους συντρόφους ή από μέλη της οικογένειας τους τη περασμένη χρονιά. Με τη ψυχολογία στο ναδίρ, την κατάθλιψη να καλπάζει και τον θυμό να συσσωρεύεται, η πανδημία του νέου κορωνοϊού αναμφισβήτητα ανέδειξε τα πολλά άλυτα προβλήματα της κοινωνίας μας, της συμβίωσης και γενικότερα των ανθρωπίνων σχέσεων. Όμως τίποτα από τα παραπάνω δεν αποτελεί δικαιολογία. Η πανδημία του νέου κορωνοϊού απέδειξε ότι πολλές γυναίκες δεν μπορούν να είναι ασφαλείς ούτε καν στο ίδιο τους το σπίτι. Η πανδημία της κακοποίησης και της βίας κατά των γυναικών δεν είναι κάτι νέο. Όπως έχει δηλώσει ο Αντόνιο Γκουτέρες, Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών «η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι μια ηθική προσβολή για όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια, ένα σημάδι ντροπής για τη κοινωνία και ένα σημαντικό εμπόδιο για τη συνεκτική, ισότιμη και αειφόρο ανάπτυξη. Στον πυρήνα της, η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι η εκδήλωση μιας βαθιάς έλλειψης σεβασμού, μιας αποτυχίας των ανδρών να αναγνωρίσουν την εγγενή ισότητα και την αξιοπρέπεια των γυναικών. Είναι ένα ζήτημα θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, στις 17 Δεκεμβρίου του 1999, η 25η Νοεμβρίου ανακηρύχθηκε «Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών» για να αναδείξει την παγκόσμια διάσταση αυτού του εξαιρετικά σημαντικού προβλήματος, που παραμένει επίκαιρο, και προπάντων, άλυτο. «Η βία μπορεί να έχει πολλές μορφές» συνεχίζει στο μήνυμα του ο Αντόνιο Γκουτέρες, «από εγχώριες επιθέσεις έως την εμπορία ανθρώπων, από την σεξουαλική βία μέχρι τον γάμο παιδιών, τον ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων και την γυναικοκτονία. Προκαλεί βλάβη στο άτομο και έχει σοβαρές συνέπειες για την οικογένεια και την κοινωνία. Όμως αποτελεί και πολιτικό ζήτημα. Η βία κατά των γυναικών συνδέεται με ευρύτερα θέματα εξουσίας και ελέγχου στις κοινωνίες μας. Ζούμε σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από άνδρες. Οι γυναίκες είναι ευάλωτες στη βία, μέσω των πολλαπλών τρόπων που χρησιμοποιούνται για να τις κρατάμε άνισες».

• Υπολογίζεται ότι το 35% των γυναικών παγκοσμίως έχουν βιώσει σωματική και/ ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους ή σεξουαλική βία από κάποιο άγνωστο κάποια στιγμή στη ζωή τους.
• Από τις γυναίκες που υπήρξαν θύματα ανθρωποκτονιών παγκοσμίως το 2012, σχεδόν οι μισές δολοφονήθηκαν από το σύντροφό τους ή από άλλα μέλη της οικογένειας. Κατά μέσον όρο, 137 γυναίκες ανά τον κόσμο δολοφονούνται καθημερινά από τον σύντροφό τους ή από κάποιον συγγενή τους.
• Παγκοσμίως, περισσότερες από 700 εκ. γυναίκες στις μέρες μας, παντρεύτηκαν όταν ήταν παιδιά (κάτω από 18 ετών). Από αυτές τις γυναίκες, περισσότερες από 250 εκ. παντρεύτηκαν πριν γίνουν 15 χρονών.
• Περίπου 120 εκατομμύρια κορίτσια παγκοσμίως έχουν βιώσει βίαιη συνουσία ή άλλες βίαιες σεξουαλικές πράξεις κάποια στιγμή στη ζωή τους. Οι πιο κοινοί δράστες σεξουαλικής βίας ενάντια στα κορίτσια και μάλιστα με μεγάλη διαφορά είναι οι νυν ή οι τέως σύζυγοι ή σύντροφοι.
• Έχει υπολογιστεί ότι 133 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή σε 29 χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, όπου αυτή η πρακτική κακοποίησης είναι πολύ κοινή.
• Μια στις 10 γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναφέρει ότι έχει υποστεί διαδικτυακή παρενόχληση από την ηλικία 15 ετών (συμπεριλαμβανομένων της λήψης ανεπιθύμητων, προσβλητικών, σεξουαλικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή μηνυμάτων SMS.
• Μια ολοκληρωμένη μελέτη το 2014 έδειξε ότι το 33% των γυναικών στις χώρες της ΕΕ έχουν επίσης υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία από την ηλικία των 15. Τις περισσότερες φορές, ο δράστης της βίας είναι ο σύντροφος της γυναίκας, φίλος ή σύζυγος της.
• Υπολογίζεται ότι 246 εκατομμύρια κορίτσια και αγόρια βιώνουν σχολική βία κάθε χρόνο, με το 25% των κοριτσιών να δηλώνει ότι δεν αισθάνεται άνετα να χρησιμοποιεί τα σχολικά αποχωρητήρια. Η έκταση και οι μορφές σχολικής βίας αντιμετωπίζουν τα αγόρια και τα κορίτσια διαφέρουν, ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν ότι τα κορίτσια βρίσκονται σε  μεγαλύτερο κίνδυνο σεξουαλικής βίας, παρενόχλησης και εκμετάλλευσης.

Η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών είναι υπόθεση όλων μας. Παρακάτω, θα βρεις 10 τρόπους για να κάνεις τη διαφορά, με ασφάλεια και με πραγματικό αντίκτυπο:

1. Άκουσε, πίστεψε την επιζήσασα

Όταν μια γυναίκα μοιράζεται τη δική της ιστορία βίας, κάνει το πρώτο βήμα για να βγει από τον κύκλο της κακοποίησης. Είναι σημαντικό να έχει τον απαραίτητο και ασφαλή χώρο για να μιλήσει και να ακουστεί. Είναι σημαντικό να θυμάσαι, ότι σε περιπτώσεις σεξουαλικής βίας, η νηφαλιότητα, τα ρούχα και η σεξουαλικότητα ενός θύματος δεν έχουν σημασία. Ο δράστης είναι ο μόνος που ευθύνεται για την επίθεση και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί, ως ο μοναδικός υπεύθυνος. Απώθησε όσους κατηγορούν τα θύματα και απόκρουσε την ιδέα ότι εναπόκειται στις γυναίκες να αποφύγουν καταστάσεις που θεωρούνται «επικίνδυνες» με βάση παραδοσιακά πρότυπα. Οι επιζήσασες σήμερα μιλούν περισσότερο από ποτέ, και είναι στο χέρι μας να διασφαλίσουμε το δικαιώμα τους στη δικαιοσύνη. Μην λες «Γιατί δεν έφευγε;» Να λες: «Σε ακούω. Σε πιστεύω. Είμαι μαζί σου».

2. Δίδαξε την επόμενη γενιά και μάθε από αυτήν

Τα παραδείγματα που δίνουμε για τη νεότερη γενιά διαμορφώνουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται το φύλο, τον σεβασμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ξεκίνησε από νωρίς συνομιλίες σχετικά με τους ρόλους των φύλων και αμφισβήτησε τα παραδοσιακά στερεότυπα και τα χαρακτηριστικά που έχουν δοθεί σε άνδρες και γυναίκες. Επισήμανε στα παιδιά τα στερεότυπα που θα αντιμετωπίσουν, είτε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είτε στον δρόμο ή στο σχολείο και κάνε κατανοητό ότι είναι εντάξει να είσαι διαφορετικός. Ενθάρρυνε μια κουλτούρα αποδοχής. Μίλησε σε αγόρια και κορίτσια για τη συγκατάθεση, τη σωματική αυτονομία και τη λογοδοσία και επίσης άκουσε τι έχουν να πουν για την εμπειρία τους από τον κόσμο. Ενισχύοντας τους νέους με πληροφορίες και εκπαιδεύοντας τους για τα δικαιώματα των γυναικών, μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους.

3. Υπηρεσίες για επιζήσασες βίας

Οι υπηρεσίες για τις επιζήσασες βίας αποτελούν απαραίτητες υπηρεσίες. Αυτό σημαίνει ότι τα καταφύγια, οι ανοιχτές τηλεφωνικές γραμμές, η παροχή συμβουλών και κάθε είδους υποστήριξη για τους επιζώντες έμφυλης βίας πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όσους έχουν ανάγκη, ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας του νέου κορονωϊού.

4. Κατανόησε τη συναίνεση

Η ενθουσιώδης συναίνεση είναι υποχρεωτική, κάθε φορά. Αντί του «όχι», βεβαιώσου ότι υπάρχει ένα ενθουσιώδες «ναι» από όλους τους εμπλεκόμενους. Βάλε την ενθουσιώδη συναίνεση στη ζωή σου και μίλησε για αυτήν. Η ενημερωμένη συναίνεση είναι αυτή που δίνεται ελεύθερα και οικειοθελώς με βάση τη σαφή εκτίμηση και κατανόηση των γεγονότων, των επιπτώσεων και των μελλοντικών συνεπειών μιας πράξης. Φράσεις όπως «το ζητούσε» ή «τα αγόρια θα είναι αγόρια» προσπαθούν να θολώσουν τις γραμμές γύρω από τη σεξουαλική συναίνεση, να κατηγορήσουν τα θύματα και να δικαιολογήσουν τους δράστες για τα εγκλήματα που έχουν διαπράξει. Όσοι χρησιμοποιούν τέτοιες φράσεις και γραμμές ενδεχομένως να μην έχουν κατανοήσει πραγματικά την έννοια της συναίνεσης. Ο ορισμός ωστόσο είναι ξεκάθαρος. Σε οτιδήποτε αφορά τη συναίνεση, δεν υπάρχουν θολές γραμμές.

5. Αναγνώρισε τα σημάδια της κακοποίησης και δες πως μπορείς να βοηθήσεις

Υπάρχουν πολλές μορφές κακοποίησης και όλες αυτές μπορεί να έχουν σοβαρές σωματικές και συναισθηματικές επιπτώσεις. Αν ανησυχείς για μία φίλη που μπορεί να βιώνει βία ή να αισθάνεται ανασφαλής γύρω από κάποιον, αναζήτησε τα σημάδια και μάθε σχετικά με τους τρόπους που μπορείς να βοηθήσεις για να βρει ασφάλεια και υποστήριξη. Αν πιστεύεις ότι κάποιος σε κακοποιεί, μπορείς να αναζητήσεις βοήθεια. Δεν είσαι μόνη. Αν θέλεις να μιλήσεις, κάλεσε στη Γραμμή SOS 15900, η οποία απευθύνεται σε γυναίκες επιζήσασες βίας. Είναι πανελλαδικής εμβέλειας, 24ωρης λειτουργίας, 365 μέρες το χρόνο, με αστική χρέωση.

6. Μίλησε ανοικτά

Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών αποτελεί μία παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες. Μίλησε ανοικτά, στάσου δίπλα και δείξε την αλληλεγγύη σου στους επιζώντας αναρτώντας άρθρα και πληροφορίες, και ξεκίνησε τη συζήτηση σχετικά με την έμφυλη βία. Μίλησε ανοικτά, μίλησε δυνατά.

7. Στάσου απέναντι από την κουλτούρα του βιασμού

Η κουλτούρα του βιασμού είναι το κοινωνικό περιβάλλον που δικαιολογεί τη σεξουαλική βία, τροφοδοτούμενη από τις επίμονες ανισότητες και τις συμπεριφορές ως προς το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Το να τον κατονομάσεις είναι το πρώτο βήμα για την κατάργηση της κουλτούρας των βιασμών. Κάθε μέρα έχουμε την ευκαιρία να επανεξετάσουμε τις συμπεριφορές και τις πεποιθήσεις μας για προκαταλήψεις που επιτρέπουν τη συνέχιση της κουλτούρας του βιασμού. Σκέψου πως ορίζεις την αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα και πώς σε επηρεάζουν οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα.

8. Υποστήριξε γυναικείες οργανώσεις

Προχώρησε σε δωρεές σε τοπικούς οργανισμούς που ενδυναμώνουν τις γυναίκες, ενισχύουν τις φωνές τους, υποστηρίζουν τις επιζώντες και προάγουν την αποδοχή τη ταυτότητα και σεξουαλικότητα όλων των φύλων. Οι γυναίκες του ΟΗΕ (UN Women) συνεργάζονται με γυναικείες οργανώσεις παντού για να τερματίσουν τη βία κατά των γυναικών, να βοηθήσουν τους επιζώντες και να εξασφαλίσουν ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες και τα κορίτσια παντού στον κόσμο. Μπορείς να υποστηρίξεις στο https://donate.unwomen.org/en.

9. Δεν είσαι μόνη

Η βία έχει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας και σε δημόσιους χώρους. Κατονόμασε και υπέδειξε τη βία, μόλις την βλέπεις: τα ακατάλληλα σεξουαλικά σχόλια και τα σεξιστικά αστεία δεν είναι ανεκτά. Δημιούργησε ένα ασφαλέστερο περιβάλλον για όλους, προκαλώντας τους συναδέλφους σου να προβληματιστούν σχετικά με τη συμπεριφορά τους και να μιλούν όταν κάποιος ξεπεράσει τα όρια ή να ζητούν βοήθεια όταν δεν αισθάνονται ασφαλείς. Όπως πάντα, άκουσε τις επιζήσασες και βεβαιώσου ότι έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται.

10. Ζήτησε να μάθεις περισσότερα

Για την αποτελεσματική καταπολέμηση της έμφυλης βίας, πρέπει να κατανοήσουμε το πρόβλημα. Η συλλογή σχετικών δεδομένων είναι το κλειδί για την εφαρμογή επιτυχημένων μέτρων πρόληψης και για τη σωστή υποστήριξη των επιζήσαντων. Καθώς η έμφυλη βία αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, υπήρξαν σημαντικά κενά στη συλλογή ευαίσθητων δεδομένων σχετικών με την έμφυλη βία. Ζήτησε από την κυβέρνηση της χώρας σου να επενδύσει περισσότερα στη συλλογή και καταγραφή δεδομένων σχετικών με την έμφυλη βία. Μάθε περισσότερα στη διεύθυνση: https://data.unwomen.org/. Ενόψει της Διεθνούς Ημέρας για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών στις 25 Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος/ Αντιπρόεδρος κ. Τζουζέπ Μπορέλ εξέδωσαν την ακόλουθη δήλωση: «Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών συνιστά παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δεν έχει θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Το μέγεθος του προβλήματος παραμένει ανησυχητικό: μία στις τρεις γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία. Βία κατά των γυναικών υπάρχει σε κάθε χώρα, πολιτισμό και κοινότητα. Η πανδημία του κορωνοϊού έδειξε για ακόμη μία φορά ότι ορισμένες γυναίκες δεν είναι ασφαλείς ούτε καν στο σπίτι τους. [...] Η αλλαγή είναι δυνατή, αλλά απαιτεί δράση, δέσμευση και αποφασιστικότητα. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να συνεχίσει να συνεργάζεται άοκνα με τους εταίρους της για τη διερεύνηση και την τιμωρία πράξεων βίας, τη διασφάλιση της στήριξης των θυμάτων και, ταυτόχρονα, την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων και την ενίσχυση του νομικού πλαισίου. Μέσω της πρωτοβουλίας «Spotlight» καταπολεμούμε ήδη τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών σε 26 χώρες σε όλο τον κόσμο. Αυτή την εβδομάδα θα παρουσιάσουμε ένα νέο σχέδιο δράσης για την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση των γυναικών και των κοριτσιών στο πλαίσιο των εξωτερικών μας δράσεων. Καλούμε επίσης τα κράτη μέλη να επικυρώσουν τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης -την πρώτη νομικά δεσμευτική πράξη σε διεθνές επίπεδο για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Ο στόχος μας είναι ξεκάθαρος: να δοθεί τέλος σε όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Το οφείλουμε σε όλα τα θύματα». Οι 16 Ημέρες Ακτιβισμού είναι μια ευκαιρία για όλους να δράσουμε. Για δεκαετίες, ακτιβίστριες κι ακτιβιστές σε όλο τον κόσμο πίεζαν για ισότητα ανάμεσα στις γυναίκες και τους άνδρες. To 1991 ξεκίνησαν οι «16 ημέρες ακτιβισμού». Η πρώτη μέρα της είναι η 25η Νοεμβρίου, ημέρα που ο ΟΗΕ έχει ορίσει ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Η τελευταία είναι η 10η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.